What is insight ?

ข้อมูลเชิงลึกคืออะไร และสำคัญอย่างไร?

ความซับซ้อนของสังคมในปัจจุบัน จะเห็นว่าปัญหาน้อยใหญ่ล้วนเชื่อมโยงถึงกันหมด ดังประโยคที่ว่า เด็ดดอกไม้ สะเทือนถึงดวงดาว จากการกินข้าว 1 จาน นำไปสู่ปัญหาโลกร้อนได้ ปัญหาปากท้อง อาชีพ เชื่อมโยงกับปัญหาความยากจน ปัญหาสุขภาพ คุณภาพแรงงานที่ขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ ดั้งนั้นแม้เรามีใจอยากแก้ไขปัญหาสังคมด้วยความปรารถนาแรงกล้า แต่ทรัพยากรของเรานั้นมีจำกัด ทั้งเวลาและเงิน หากเราศึกษาการสร้างนวัตกรรมทั้งหลาย จะพบว่าการแก้ปัญหาที่ซับซ้อน (เช่นปัญหาสังคม หรือปัญหาชีวิตคน) การทำความเข้าใจปัญหาล้วนใช้เวลามากกว่า 30% ของเวลาทั้งหมด

จากปัญหาที่ซับซ้อนนี้การค้นหาโจทย์ปัญหาที่แท้จริงมีความสำคัญมาก เพื่อให้เราสามารถทุ่มเวลาและทรัพยากรที่มีจำกัดได้อย่างเห็นผล การให้เวลากับกระบวนการทำความเข้าใจปัญหา (Empathize) จนมั่นใจว่าเข้าถึงข้อมูลเชิงลึกของปัญหาที่เป็นโอกาสในการแก้ไข (Insight) ของปัญหานั้นให้ได้ก่อน แล้วจึงต่อยอดไปถึงไอเดียที่จะสร้างการเปลี่ยนแปลงได้จริง เราพบว่ากระบวนการนี้มักขัดกับธรรมชาติของคนส่วนใหญ่ที่มีไอเดียเจ๋ง ๆ มีความกระตือรือล้นอยากจะทดลองทำ อยากเห็นผลลัพธ์การเปลี่ยนแปลงได้ไว ๆ  แต่เชื่อเถอะว่า หากเรายอมหยุดสักนิดมาตั้งเข็มทิศในการสร้างการเปลี่ยนแปลงจะช่วยให้เราสามารถไปสู่ภาพฝันที่อยากเห็นมากขึ้น 

Insight คืออะไร?

ในกระบวนการทำความเข้าใจปัญหาสังคมนั้น แม้จะมีความคล้ายคลึงกับกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ คือ ใช้การสังเกต ตั้งคำถาม ตั้งสมมติฐาน ค้นคว้ารวบรวมข้อมูลจากแหล่งต่างๆ ทดลอง นำข้อมูลที่ได้ ไปวิเคราะห์และสังเคราะห์ เพื่อให้เราเข้าใจและสามารถอธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น พิสูจน์สมมติฐาน หรือเกิดความรู้ใหม่ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนั้นๆ แต่เมื่อเป็นปัญหาสังคมที่เกี่ยวข้องกับ “คน” แม้จะมีสมมติฐานที่เราคิดไว้แล้ว เราจำเป็นต้องเปิดกว้าง เพื่อรับฟังอย่างลึกซึ้ง ไม่ตัดสิน ทำความเข้าอกเข้าใจคนที่ประสบปัญหา หรือคนเกี่ยวข้องกับเรื่องนั้น ๆ เพื่อให้เราเห็นและเข้าใจที่มาที่ไป ความสัมพันธ์ระหว่างคนและระบบอันซับซ้อนอย่างแท้จริง

จากประสบการณ์การสนับสนุนนักสร้างการเปลี่ยนแปลง  ข้อมูลเชิงลึกของปัญหา (Insight) คือ 

1. ช่องว่าง (Gap) หรือ โอกาส (Opportunity) ในการแก้ไขปัญหา
2. ข้อมูล (Information) หรือความรู้ (Knowledge) ที่ทำให้ประหลาดใจ ไม่เคยรู้มาก่อน (Aha Moment) 
3. ทำให้เข้าใจความต้องการและความปรารถนาของมนุษย์ที่เป็นเหตุผลเบื้องหลังพฤติกรรมหรือการกระทำต่อเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นด้วยความเข้าอกเข้าใจ (Empathy) อย่างลึกซึ้ง ทำให้เกิดมุมมองใหม่เกี่ยวกับปัญหาหรือกลุ่มเป้าหมายที่แตกต่างไปจากเดิม 

Insight คือ ข้อมูลที่เป็นโอกาสหรือช่องว่างที่ไม่เคยรู้มาก่อน + รู้สึกประหลาดใจ  + ความเข้าใจว่าทำไม เหตุผลที่อยู่เบื้องหลังสถานการณ์นั้น ๆ  = นำไปสู่ความเข้าอกเข้าใจและ มุมมองใหม่ 

ธรรมชาติของ Insights 

• มีความเฉพาะเจาะจงกับกลุ่มคน เหตุการณ์ หรือสถานการณ์
• ​เมื่อเราค้นพบ Insight แล้ว (ซึ่งบางทีก็เหมือนว่าอยู่ดีๆ ปิ๊งแว๊บเข้ามา) เราควรจะสามารถใช้หลักฐานเชิงประจักษ์ หรืออนุมาน เพื่ออธิบายที่มาที่ไปของ Insight ได้
• Insight ที่ดีควรประกอบกันเป็นเรื่องราว (Storytelling) ที่สร้างความรู้สึก สร้างความอยากรู้อยากเห็น สร้างแรงกระตุ้น ให้ผู้ฟังรู้สึกสนใจ จดจำ อยากนำไปเล่าต่อ และอยากลงมือทำ (Compelling and motivating)
• ปัญหาเดียวกันแต่ละคนอาจจะมองเห็น Insight ในแง่มุมที่ต่างกัน เนื่องจากในกระบวนการสังเคราะห์ข้อมูล การมองหารูปแบบ (Pattern) ความเชื่อมโยง (Connection) ต่าง ๆ ประกอบสร้างขึ้นมาจากสมมติฐานและประสบการณ์ในอดีตของแต่ละคนที่เข้าไปรับรู้เรื่องราว ไม่ว่าจะเป็นการเลี้ยงดู วัฒนธรรม ความเชื่อ และวิธีการมองโลกของเรา
• มีการเปลี่ยนแปลงได้เสมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อเวลาผ่านไป เราได้ทดลองแก้ไขปัญหาจาก Insight ที่ได้มาทำให้มีข้อมูลใหม่จากกระบวนการสังเกต ตั้งสมมติฐาน รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ สังเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากการลงมือทำ จะทำให้เราได้ ​Insight ที่มีความลึกมากขึ้น ใกล้เคียงกับ ความจริงที่นำไปสู่การแก้ไขปัญหาหรือดับทุกข์ของผู้คนได้ 
• Insight ที่ดีจะช่วยให้คุณได้ไอเดียและแนวทางในการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ (Creative Problem Solving) โดยเฉพาะอย่างยิ่งทำให้เรามองเห็นจุดคานงัด (Leverage Point) ของปัญหาที่นำไปสู่การสร้างนวัตกรรม

ทั้งนี้การหา Insight เป็นทักษะที่ต้องฝึกฝน ยิ่งทำบ่อย ฝึกบ่อยมากเท่าไหร่ เราจะยิ่งมีความชำนาญในการหา Insight ที่นำไปสู่การสร้างนวัตกรรมได้ดียิ่งขึ้น ไม่ต้องกลัวว่าจะทำผิด หรือทำ ไม่ได้ การหา Insight เหมือนการฝึกขี่จักรยาน เมื่อทำเป็นแล้วจะทำได้เก่งขึ้น ดีขึ้นไปเรื่อยๆ 

Mindset ที่เราควรฝึกฝนในระหว่างการหา Insight

• ปลดปล่อยความอยากรู้อยากเห็นของตนเองออกมาจนกว่าจะ “เข้าอกเข้าใจ” จริงๆ ไม่ใช่แค่อยากรู้เพื่อทดสอบความเข้าใจและสมมติฐานของตนเองเท่านั้น 
• อย่าเชื่ออะไรง่าย ๆ แต่จงเรียนรู้ที่จะฟัง (ทั้งฟังเสียงจากภายในของตนเอง และฟังเสียงจากคนที่เราลงไปทำความเข้าใจ ไม่ตัดสิน)
• ไม่มีอะไรผิดหรือถูกที่สุด มีแต่ดีที่สุด ณ เวลานี้ เมื่อพบคำตอบหรือข้อสันนิษฐานแล้ว อย่าลืมว่าสิ่งนี้เป็นการสังเคราะห์จากข้อมูลที่เรามีตอนนี้ หากเรามีข้อมูลใหม่ๆ คำตอบหรือข้อสันนิษฐานนี้อาจเปลี่ยนแปลงไป 

สิ่งที่ไม่ใช่ Insights 

• ข้อมูลทั่วไปที่อธิบายปรากฏการณ์หรือสถานการณ์ที่เกิดขึ้น กรอบแนวคิด 
• ​แม้ความรู้ที่ได้จากการวิเคราะห์ข้อมูลหรือสถานการณ์ จะเป็นข้อมูลที่เป็นช่องว่างหรือโอกาสในการแก้ไขปัญหา แต่ไม่ใช่ข้อมูลใหม่ที่ทำให้เราประหลาดใจ ไม่ทำให้เราเข้าใจรูปแบบพฤติกรรมมากขึ้น หรือรู้สึกเข้าอกเข้าใจกลุ่มเป้าหมายที่เราต้องการจะไปช่วยแก้ไขปัญหาในมุมมองใหม่ๆ อาจไม่ใช่ Insights