Insights สุขภาพจิตเด็กวัยรุ่น

• คนที่มีปัญหาสุขภาพจิต ไม่ใช่ว่าไม่มีคนให้ปรึกษาแต่เขาต้องการปรึกษาเฉพาะบางคน เช่นคนซึมเศร้าเหมือนกัน
• คนที่มีปัญหาซึมเศร้า มักจะปรึกษากันเองมากกว่า ในหลายเคสมักจัดการปัญหาได้ไม่เหมาะสม แต่ในอีกหลายๆเคสก็มีการแนะนำให้มารักษาที่ รพ หรือแนะนำได้ดี
• เด็กนักเรียน ม.ปลาย ที่มีปัญหาสุขภาพจิต เด็กมีปัญหาสุขภาพจิตหลากหลายและความเครียดแตกต่างกัน อาจไม่มีเครื่องมือหรือทางออกใดที่ดีที่สุดเพียงอันเดียว
  
  “เราจะช่วยแก้ไขปัญหาของนักเรียนม.ปลายที่เป็นซึมเศร้า ที่ไม่มีคนให้คำปรึกษา และต้องการคำปรึกษาจากคนที่เข้าอกเข้าใจ ซึ่งคือคนที่เป็นซึมเศร้าด้วยกันเอง เพราะเขามีความเข้าอกเข้าใจกันมากกว่า
  จะเป็นไปได้ไหมที่เราจะมีพื้นที่ให้คนซึมเศร้าได้มาปรึกษากันได้อย่างเหมาะสม” – ทีม Anonymity

• จากประสบการณ์ส่วนตัว อาสาดูแลเด็กมูลนิธิ 8 คน เด็กอยู่กับแค่ผู้ปกครองคนใดคนหนึ่ง แค่กับพ่อหรือแม่ หรือกับญาติเท่านั้น และความสัมพันธ์กับคนที่อยู่ด้วยก็มักเป็นไปในทางทะเลาะเบาะแว้ง ไม่เข้าใจไม่รับฟังกัน
• ขาดคนสนิท คนที่ไว้ใจ มีทีมสนับสนุนน้อย คนคอยช่วยเหลือที่อยู่ใกล้ตัว เช่น ไม่มีเพื่อนที่ไว้ใจได้ ไม่ไว้วางใจครูเพราะคิดว่าครูลำเอียง พูดคุยกับคนที่บ้านไม่ได้ มีแฟนที่รับฟังได้ทางออนไลน์เพราะอยู่กันละจังหวัด 
• ครูประจำชั้นมีความรู้เบื้องต้นในการดูแลเด็กกรณีมีปัญหาสุขภาพจิต ครูมีทักษะในการสังเกตพฤติกรรมเด็กที่มีแนวโน้มมีปัญหาสุขภาพจิต แต่ขาดความมั่นใจในการตัดสินใจลงมือทำ หรือขาดการส่งต่อข้อมูลอย่างต่อเนื่องอาจเนื่องด้วยภาระงานมากและจำนวนนักเรียนมากเกินไป 
• เด็กมัธยมต้องการบริการที่เข้าถึงได้ง่ายเร็ว เป็นความลับและต้องการพื้นที่ปลอดภัย (Comfort zone) และความสบายใจ มากกว่าการอยู่คนเดียว หากต้องออกจากพื้นที่ปลอดภัย จะรู้สึกโดดเดี่ยว

• การเตรียมสอบเข้ามหาวิทยาลัย ส่วนหนึ่งมาจากการขาดความเข้าใจเรื่องการเตรียมตัว และคนช่วยแนะแนว เมื่อเรียนไม่ทันผลสอบไม่ดี ทำให้เกิดความเครียด ความกดดันจากคนรอบตัวที่ไม่เข้าใจ
  ความเครียดที่เกิดจากความกังวลเกี่ยวกับชีวิตหลังเรียนจบ (post-graduate blues) (ป้อน ญาตาวี) 
• การที่คนรอบข้างปฏิบัติต่อเด็กอย่างผิดวิธี เช่น เมื่อเกิดสถานการณ์ตามดังกล่าว  พูดจารุนแรง กล่าวโทษ เปรียบเทียบ กดดัน มองข้ามถึงปัญหาที่แท้จริง ไปมองถึงปัจจัยอื่นๆ ว่า มีแฟนเลยทําให้การเรียนตก ไม่สนใจการเรียนมากพอ ไม่ใส่ใจ ในการเรียน ไม่ตั้งใจเรียนในห้อง (กล้วยไม้ ณัฐชนันท์)
• บางคนเจอปัญหาครอบครัวแตกแยก ความสัมพันธ์กับผู้ปกครองไม่ดี เมื่อมีปัญหาจึงปรึกษาใครไม่ได้ คิดว่าถ้าทำร้ายตัวเองอาจเป็นทางออกที่ดี เหมือนได้ระบายอารมณ์ เช่น กรีดข้อมือ เอาหัวชนฝาผนัง ทึ้งผมแรงๆ เป็นต้น ไม่ใช่ทุกคนที่จะสามารถหลุดออกมาได้ หากโชคดีก็จะนึกได้ว่าสามารถปรึกษาใครได้บ้าง เช่น ไปปรึกษาครูที่โรงเรียน ครูประเมินอาการแล้วจึงติดต่อผู้ปกครองเพื่อพาไปพบจิตแพทย์ จึงได้รับการรักษาตามขั้นตอน และดีขึ้นตามลำดับ  “แม้จะมีวิธีอีกเยอะที่ช่วยให้ระบายความเครียดได้ แต่เพื่อนก็เลือกที่จะทำร้ายตัวเอง เพราะทำได้ง่าย ใกล้ตัว โดยไม่คำนึงถึงผลเสียที่ตามมา ขอแค่ผ่านสถานการณ์นี้ไปก่อน” (มะมาย เพชรนรี)
• ดรีม ชลิตา นักเรียน Insight Tanks for YESGI เล่าให้ทีมงานฟังว่า มีช่วงนึงดรีมประสบปัญหานี้มากับตัว เลยรู้สึกว่ายังมีอีกหลายคนที่เจอเหมือนตัวเองอยู่ ถูกคาดหวังจากที่บ้าน หรืออยู่กับเพื่อนแล้วคำพูดของเพื่อนส่งผลทำให้กดดัน บางทีผู้ปกครองเขาหวังดี จนบางทีมันมากดดัน “ เวลาเครียด อารมณ์จะดิ่งมาก ทุกอย่างเป็นสีเทา เกิดคำถามว่า เราเกิดมาทำไม ไม่อยากทำอะไรเลย รู้สึกแย่กับตัวเองทุกอย่าง ทั้งตัวเองและเพื่อนต่างมีอาการคล้ายกัน มองโลกในแง่ร้ายทั้งหมด บางคนก็ไม่สนใจว่าจะมีอะไรเกิดขึ้นกับโลก จะเกิดอะไรขึ้นก็ช่างมัน” 
  
  เมื่อเพื่อนมาปรึกษา แต่ละคนมีความคิดที่แตกต่างกัน มีวิธีแก้ไขที่แตกต่างกัน วัยรุ่นคนนึงที่กว่าจะไปสู่ stage ของโรคซึมเศร้าได้ แปลว่าสังคมรอบข้างเขาหล่อหลอมเขามา ทำให้สะสมมาเรื่อยๆ ถ้าผู้ปกครองเข้าใจได้ว่าพฤติกรรมของเขามันส่งผลต่อลูกได้ ถ้าเขาเข้าใจและหาแนวทางร่วมกัน คอยรับฟังและคอยซัพพอร์ต หรือบางคนเจอความเครียดจากภายนอก ถ้าผู้ปกครองคอยรับฟังและซัพพอร์ต สถาบันครอบครัวเป็นสิ่งที่สำคัญสิ่งนึงเลย

“จะเป็นไปได้ไหมที่เราจะช่วยให้ผู้ปกครองตระหนักถึงความเครียดและความกดดันของนักศึกษาและอย่าคาดหวัง เพื่อให้นักศึกษาสามารถระบายความเครียดได้ ลดความเครียดลงได้ และมีคนคอย support” ดรีม ชลิตา

• วงจรอุบาทว์ของการ​ Bully  เมื่อเด็กโดน bully หลายคนเลือกที่จะเก็บความเครียดไว้คนเดียว ไม่กล้าปรึกษาใคร หนักเข้าคือ ไม่อยากไปโรงเรียน ทำให้ผลการเรียนแย่ลง เพิ่มความเครียดเรื่องเรียนเข้าไปอีก เพราะกลัวว่าครอบครัวจะผิดหวัง เมื่อแบกรับความเครียดหลายอย่างพร้อมกัน จึงมีความคิดอยากทําร้ายตัวเอง (ไข่มุก นภัสสร) 
• บางคนเมื่อถูกบูลลี่แล้วสูญเสียความมั่นใจทั้งหมดไป ในขณะเดียวกันบางคนก็ใช้ชีวิตต่อไปเพื่อเอาชนะคนที่บูลลี่เขา ไม่ว่าจะทำอะไรจะต้องดีกว่า เก่งกว่า และเอาชนะด้วยความรู้สึกเคียดแค้นเสมอ ทำให้บางครั้งเขาไม่ได้มีความสุขในการใช้ชีวิตเลย (มิ้นท์ ชุติกาญจน์ ) 
• เมื่อแกนนําในกลุ่มเริ่มบูลลี่คนใดคนหนึ่ง ทําให้ทุกคนไม่กล้าเป็นเพื่อนกับคนที่ถูกบูลลี่เพราะกลัวจะโดนด้วย จึงไม่มีใครช่วยเหลือและปล่อยให้คนถูกกระทําโดดเดี่ยว (มิ้นท์ ชุติกาญจน์)  เพื่อน ๆ เลือกที่จะถอยห่างจากคนที่ถูกรังแกเพราะไม่อยากโดนแกล้งเหมือนกัน (ใบบุญ ณภัทร) 
• จากมุมของคนที่ Bully คนอื่น คิดว่าการบูลลี่เป็นเรื่องปกติ ไม่คิดว่าเป็นเรื่องใหญ่ แค่แซว ไม่ได้มีเจตนาจะทําให้คนอื่นรู้สึกแย่และเข้าใจว่าเป็นเรื่องปกติที่ทําได้ไม่ผิดอะไร หลายครั้งคนที่ถูกกระทำมาก่อนจะกระทำกับคนอื่นต่อ เพราะคิดว่าตนเองเคยโดนมาแบบนี้ คนอื่นที่ด้อยกว่าก็สมควรโดนเหมือนกัน (มิ้นท์ ชุติกาญจน์) 

“ทุกคนที่ถูกบูลลี่ เกิดคำถามในใจเสมอว่า ‘ฉันผิดอะไร ฉันทำอะไรให้เธอ’ ‘ทั้งที่ไม่เคยทำไม่ดีกับใครเลย แต่ทำไมจู่ๆเขาถึงไม่ชอบเรา’ กว่าจะก้าวผ่านช่วงเวลานั้นมาได้ บางคนต้องรอให้เวลาเปลี่ยนผ่าน เช่น ถูกกระทำขณะอยู่ ม.4 ต้องรอให้เรียนจบและมีชีวิตใหม่ในมหาวิทยาลัย จึงก้าวข้ามความเจ็บปวดนั้นได้ บางคนผ่านไปไม่ได้ต้องลาออกจากโรงเรียน บางคนก็เป็นไปตามข่าวที่เราเห็น (ฆ่าตัวตาย)…เวลาเรามาโรงเรียน คิดแค่เรื่องเรียนก็เต็มสมองแล้ว แต่เพื่อนที่ถูกกระทำกลับต้องแบกความรู้สึกแย่ ๆ นี้ไว้ด้วย บางคนที่สัมภาษณ์ พื้นฐานครอบครัวก็ไม่ดี ยังต้องมาเจอเพื่อนที่ไม่ดีอีก แม้ภายนอกเขาดูร่าเริงแจ่มใส แต่แท้จริงแล้วภายในเขาแตกหักมาก…”

“จะเป็นไปได้ไหมที่เราจะทำให้เด็กเข้าใจเรื่องการเคารพสิทธิซึ่งกันและกันให้ตั้งแต่วัยก่อนที่จะเป็นเยาวชน“

ไม่กล้าที่จะปรึกษาคนในครอบครัว คนรอบตัว ส่งผลให้เกิดความเครียด ความกังวล นำไปสู่ปัญหาทั้งร่างกาย ทางจิตใจ และทาง พฤติกรรม เช่น เครียดจนนอนไม่หลับ กังวลอยู่กับปัญหาที่ยังไม่สามารถแก้ไขได้ ไม่อยากไปโรงเรียน เพราะเรียนไม่รู้เรื่อง ทำให้เก็บปัญหาเอาไว้คนเดียว (กล้วยไม้ ณัฐชนันท์)

• เยาวชนมักไม่รู้ตัวว่ามีภาวะซึมเศร้า และไม่รู้จักวิธีการรับมือ  (ออม รุ่งอรุณ)
• ความกังวลเกี่ยวกับค่าใช้จ่าย (ทั้งที่บางโรงเรียน มหาวิทยาลัย มีการให้บริการฟรีโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย) (นิว กัญญารัตน์)
• ไม่รู้ช่องทางการติดต่อขอคําปรึกษาด้านนี้  (อิ้ง ภูริชญ)
• คนใกล้ตัว ครอบครัวและเพื่อนไม่พร้อมจะรับฟัง 
• คนใกล้ตัวไม่รู้วิธีการรับมือ ขาดความรู้ เลยไม่รู้จะช่วยอย่างไรดี (ออม รุ่งอรุณ)

• เด็กมัธยม ขาดความรู้เรื่องความเครียด โรคซึมเศร้า ปัญหาสุขภาพจิต ไม่มีทักษะในการจัดการความเครียดอย่างถูกต้องเหมาะสม  
• เด็กมีความสนใจอยากรู้ปัญหาสุขภาพของตนเอง หรือต้องการวิธีแก้ปัญหาชีวิตตนเอง โดยเลือกใช้วิธีการสอบถามข้อมูลจากแหล่งออนไลน์ “พูดคุย และให้คำปรึกษากันเองจากผู้ที่มีประสบการณ์เหมือนกัน” โดยไม่ได้ผ่านการตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูล รวมถึงขาดทักษะในการวิเคราะห์ใคร่ครวญข้อมูลที่สำคัญ ทำให้เกิดการหลงเชื่อและทำตามได้ง่าย เช่น พฤติกรรมเลียนแบบการกรีดข้อมือเพราะคำแนะนำบอกว่าช่วยระบายความเครียด
• ค้นพบว่าขาดการสื่อสารประวัติสุขภาพ ประวัติครอบครัวจากผู้ปกครอง ญาติ เด็ก กับครูและโรงเรียน ซึ่งเป็นข้อมูลสำคัญเพื่อคัดกรองและเตรียมพร้อมสำหรับให้การช่วยเหลือ

• เด็กหลายคนเจอคําพูดจากคนรอบข้างว่าการที่เด็กทําตัวแบบนี้ (มีปัญหาสุขภาพจิต) เพราะต้องการเรียกร้องความสนใจ (แพรว เขมรินทร์)
• หลายคนคิดว่าอาการซึมเศร้า สามารถรักษาได้ง่าย หรือเป็นโรคของคนที่เรียกร้องความสนใจ ไม่ร้ายแรง ทําให้ปล่อยปละละเลย ไม่ให้ความสนใจเท่าที่ควร (วิว ภัทรมน)

• ความเชื่อของคนในสังคมบางส่วนที่เชื่อว่า การไปหาหมอคือเป็นบ้า  (ฝ้าย สุวพิชญ์)
• “เพื่อนคนนึงที่ร่าเริงไม่น่าเชื่อว่าจะมีปัญหา แต่พอเราสังเกตเห็นว่าเขาหน้าเครียดๆ เราก็ลองถาม ค่อยๆทำให้เขาเชื่อใจที่จะเล่า จึงรู้ว่าปัญหาของเขาคือปัญหาครอบครัว พ่อแม่แยกทาง พ่อทำงาน ต้องดูแลน้องคนเดียว เขารู้สึกว่าเขาอายุแค่ 18 ปีทำไมต้องรับภาระ  รวมถึงเรื่องการเรียน ที่เรียนไม่ทัน หมดไฟในการเรียน เมื่อจะปรึกษาพ่อแม่ ผู้ปกครอง กลับได้รับคำตอบว่า ‘ปัญหาแค่นี้เอง โตมาจะเจออะไรมากกว่านี้อีก’ เขาก็น้อยใจ ส่วนเพื่อน การปรึกษาเป็นเหมือนการระบายเฉย ๆ มีทางแก้บ้างเล็กน้อย แต่ช่วยอะไรไม่ได้มาก เพราะกลับบ้านก็ยังเจอสถานการณ์เดิมของครอบครัวที่เป็นสาเหตุอยู่
• ในการเข้าถึงนักจิตวิทยาในสังคมของเขาค่อนข้างยาก เพราะเขารู้สึกว่าต้องสนิทจริง ๆ เท่านั้น เขาถึงจะระบายให้ฟัง ประกอบกับสังคมชนบทที่ พอเด็กทำตัวซึมหรือเงียบไป ก็จะมีคนบอกว่าเด็กเรียกร้องความสนใจ เขาจึงไม่อยากปรึกษาใคร” (แพรว เขมรินทร์)